Met buitenlands rijbewijs kan in Nederland ongeldig verklaard rijbewijs niet worden omzeild

6De tenlastelegging in deze zaak is toegesneden op de eerste volzin van art. 9 lid 2 WVW 1994. Ter beantwoording van de vraag of die strafbepaling ook toepassing kan vinden indien iemand naast zijn Nederlandse rijbewijs ook over een buitenlands rijbewijs beschikt, is zowel een grammaticaal perspectief als het perspectief van de ratio legis mogelijk. Voor wat betreft dat eerste merk ik op dat voor strafbaarheid op grond van de eerste volzin van art. 9 lid 2 WVW 1994 wordt vereist dat “een” op naam van de verdachte gesteld rijbewijs ongeldig is “verklaard”. Van belang is het gebruik van het woord “een”, dat als telwoord (één) kan worden begrepen. Wanneer het als telwoord wordt gelezen vereist art. 9 lid 2 slechts dat één rijbewijs van de verdachte ongeldig is verklaard (dus niet: al zijn rijbewijzen). Deze lezing brengt dan mee dat het voor strafbaarheid op grond van art. 9 lid 2 WVW 1994 niet disculperend werkt als de verdachte nog over een alternatief – buitenlands3 – rijbewijs beschikt.

3.7Ditzelfde resultaat wordt bereikt als het woord “een” als een onbepaald lidwoord wordt gelezen. In dit verband wijs ik er op dat de in art. 9 lid 2 WVW gebezigde formulering correspondeert met het systeem van vordering en ongeldigverklaring uit de artikelen 130-134 WVW 1994. Deze artikelen maken eerst de invordering van het rijbewijs mogelijk (art. 130 lid 2 WVW) 1994 en vervolgens, al dan niet na een onderzoek, de ongeldigverklaring van dat rijbewijs (art. 132 lid 2 of art. 134 lid 2 WVW 1994). Afgaande op de wettekst is dus – wat de Wegenverkeerswet 1994 betreft4– niet (langer) vereist dat het ongeldig verklaarde rijbewijs een bepaaldelijk aan te wijzen Nederlands rijbewijs is, afgegeven door een Nederlandse autoriteit. Het kan – zo stellen art. 9 lid 9 en art. 134 lid 9 WVW 1994 nog eens buiten twijfel – ook om een buitenlands rijbewijs gaan. Dit sluit aan bij de – hieronder nog te bespreken – ratio van de wet, die er kort gezegd toe strekt om mensen die gebleken onvoldoende rijvaardig of –geschikt zijn te verbieden achter het stuur plaats te nemen.

3.8Eerst nog het gebruik van het begrip “ongeldig is verklaard”. In dit begrip is het verschil in strafbaarheid tussen de eerste en de tweede volzin van art. 9 lid 2 WVW 1994 gelegen (de tweede volzin vereist dat iemands rijbewijs zijn geldigheid heeft verloren). Voor strafbaarheid op grond van de eerste volzin is aldus een actieve handeling nodig. Dit vereiste van de actieve handeling van ongeldigverklaring maakt opnieuw duidelijk dat het voor strafbaarheid niet doorslaggevend is of iemand wel of niet een rijbewijs in zijn bezit heeft, maar dat strafbaarheid afhangt van de vraag of iemands rijbewijs door de handeling van ongeldigverklaring is getroffen. Waar dit enerzijds meebrengt dat iemand zonder geldig rijbewijs (bijvoorbeeld omdat dit is verlopen) niet strafbaar kan zijn op grond van art. 9 lid 2 WVW 1994, is de spiegelbeeldige consequentie hiervan ook dat iemand strafbaar kan zijn omdat een van zijn rijbewijzen ongeldig is verklaard, ongeacht de vraag of hij naast dat rijbewijs nog over andere rijbewijzen beschikte.

3.9Al met al wijst opname in de delictsomschrijving van zowel het woord “een” – zowel wanneer dit als telwoord als wanneer dit als onbepaald lidwoord wordt gelezen – als het woord “ongeldigverklaard” er dus op dat het voor strafbaarheid op de voet van art. 9 lid 2 WVW 1994 niet uitmaakt of iemand nog beschikt over een (niet door de ongeldigverklaring getroffen) alternatief geldig rijbewijs.5

3.10Deze grammaticale uitleg van art. 9 lid 2 WVW 1994 sluit naar het mij voorkomt aan bij (de ratio van) het systeem van de Wegenverkeerswet 1994. Dit systeem komt erop neer dat indien het vermoeden rijst dat iemand onvoldoende rijvaardig of rijgeschikt is, onmiddellijk kan worden opgetreden door invordering van het rijbewijs (art. 130 lid 2 WVW 1994), waarna het die persoon verboden is een motorrijtuig te besturen (art. 9 lid 4 WVW 1994). Wanneer het gerezen vermoeden vervolgens wordt bevestigd in een onderzoek (art. 134 lid 2 WVW 1994), of door niet-medewerking aan zo’n onderzoek niet wordt weerlegd (art. 132 lid 2 WVW 1994) volgt ongeldigverklaring. De ratio die uit dit systeem spreekt strekt tot bescherming van de verkeersveiligheid tegen onvoldoende rijvaardige of rijgeschikte bestuurders. Het zou niet bij die ratio passen als iemand ten aanzien van wie het vermoeden van onvoldoende rijvaardigheid of -geschiktheid is gerezen, of indien dit vermoeden niet is weerlegd of is bevestigd, via de omweg van het aanhouden van een niet-Nederlands rijbewijs alsnog zou mogen rijden. Of iemand hierover beschikt zal over het algemeen op het moment van invordering of ongeldigverklaring ook moeilijk vast te stellen zijn, waardoor er onzekerheid zou kunnen blijven bestaan over de vraag of iemand nog gerechtigd is een motorrijtuig te besturen. Bovendien zou een andere dan de hier door mij verdedigde opvatting meebrengen dat iemand wiens rijbewijs ongeldig is verklaard de in Nederland geldende en met waarborgen omgeven procedure voor het aanvragen van een nieuw rijbewijs zou kunnen afsnijden door het aanvragen van een rijbewijs in het buitenland. Dit lijkt mij onwenselijk.”